Tại Đông Nam Á, các đô thị đang phát triển nhanh đang phải vật lộn với tình trạng tắc nghẽn giao thông do quá trình đô thị hóa và tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Khi các nền kinh tế trong khu vực phát triển và GDP tăng mạnh, người dân đổ dồn về các thành phố – nơi mà hạ tầng giao thông công cộng hiện tại không đáp ứng đủ nhu cầu.
Năm nay, lưu lượng giao thông trước kỳ nghỉ lễ tại các trung tâm đô thị lớn của Việt Nam đã tăng vọt, khiến thời gian di chuyển tại Hà Nội và TP.HCM tăng gấp đôi. Tại Indonesia, các nhà quản lý giao thông ước tính tình trạng tắc nghẽn nổi tiếng ở Jakarta gây thiệt hại khoảng 4,38 tỷ USD mỗi năm. Trong khi đó, Bangkok đang xem xét áp dụng mô hình thu phí ùn tắc (congestion pricing) để kiểm soát lưu lượng xe, dù đã sở hữu hệ thống đường sắt hiện đại.
Không chỉ tắc nghẽn hàng ngày, các sự kiện quy mô lớn – như Đại hội Thể thao Đông Nam Á (SEA Games) hoặc các chặng đua F1 tiềm năng trong khu vực – cũng có thể khiến các thành phố quá tải. Khi nhiều trung tâm đô thị vẫn thiếu hệ thống giao thông khối lượng lớn (mass transit), việc di chuyển thường nhật cũng trở nên đầy thử thách.
Các thành phố tăng tốc mở rộng hệ thống giao thông công cộng
Năm ngoái, Jakarta đã khởi công tuyến MRT mới; TP.HCM khai trương tuyến metro đầu tiên vào tháng 12; còn Kuala Lumpur và Bangkok đang mở rộng hệ thống MRT của mình. Tuy nhiên, các thành phố tăng trưởng nhanh không chỉ cần mở rộng năng lực mà còn phải hiện đại hóa hệ thống giao thông công cộng để đảm bảo tính bền vững lâu dài.
Tương lai hóa mạng lưới giao thông
Sự phát triển chưa đồng đều của các hệ thống giao thông đô thị tại Đông Nam Á chính là cơ hội để các thành phố áp dụng hệ thống thanh toán tích hợp trên diện rộng – cho phép hành khách thanh toán tại cổng soát vé bằng thẻ tín dụng/ghi nợ không tiếp xúc, ví điện tử hoặc thiết bị đeo thông minh.
Những hệ thống này, được gọi là hệ thống mở (open-loop) – trái ngược với hệ thống đóng (closed-loop) yêu cầu thẻ/ticket chuyên biệt – là giải pháp tiết kiệm chi phí, giúp giảm rào cản sử dụng cho người dân và du khách, mang đến trải nghiệm liền mạch cho tất cả người dùng.
Hệ thống thanh toán mở giúp đơn vị vận hành tập trung vào vận hành dịch vụ thay vì quản lý hệ thống thanh toán phức tạp. Chúng cho phép loại bỏ các cơ sở hạ tầng lỗi thời tốn kém chi phí duy trì, đồng thời đơn giản hóa việc thu phí và giảm thất thoát doanh thu do thẻ hết hạn hoặc thất lạc. Ngoài ra, sự tiện lợi khi sử dụng thẻ ngân hàng hoặc thiết bị cá nhân có thể khuyến khích người dân sử dụng giao thông công cộng nhiều hơn.
Cùng lúc đó, việc nâng cấp hệ thống thanh toán cũng cho phép chính quyền theo dõi hành vi di chuyển của người dân, giúp tối ưu hóa tài nguyên và hỗ trợ quy hoạch đô thị trong tương lai.
Hướng đến tiêu chuẩn mới
Hệ thống thanh toán mở chưa phải là điều mới lạ trong giao thông công cộng toàn cầu. Transport for London (TfL) là một trong những đơn vị đầu tiên triển khai thanh toán không tiếp xúc bằng thẻ ngân hàng – áp dụng trên xe buýt từ năm 2012 và trên toàn hệ thống từ năm 2014.
Chỉ sau 10 năm, khoảng 70% các chuyến xe buýt của TfL được thanh toán bằng thẻ không tiếp xúc hoặc thiết bị di động. TfL cho biết việc triển khai này đã góp phần giúp chi phí thu phí giảm gần một nửa.
Tại châu Á, năm 2019, Cơ quan Giao thông Đất đai Singapore (LTA) ra mắt hệ thống SimplyGo – hệ thống thanh toán mở đầu tiên sau 3 năm thử nghiệm. Cuối năm đó, hệ thống đã ghi nhận hơn 250.000 lượt đi mỗi ngày, đồng thời giúp thúc đẩy xu hướng thanh toán số tại các điểm bán lẻ, đóng góp cho chiến lược xây dựng xã hội không tiền mặt của Singapore.
Đầu tư trước mắt, lợi ích lâu dài
Mặc dù lợi ích rõ ràng, việc chuyển đổi sang hệ thống thanh toán mở cũng đối mặt với không ít thách thức. Việc nâng cấp cơ sở hạ tầng thu phí đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu lớn, trong khi các cơ quan giao thông còn phải cân đối ngân sách với các hạng mục khác như mở rộng đội xe, nâng cấp nhà ga và chi phí vận hành.
Thêm vào đó, tích hợp công nghệ thanh toán mở vào hệ thống hiện hữu – vốn vẫn còn sử dụng công nghệ cũ – cũng là một thách thức. Điều này không chỉ đòi hỏi phần cứng mới như máy đọc thẻ không tiếp xúc tại các cửa soát vé và lối lên xe buýt, mà còn cần hệ thống xử lý dữ liệu bảo mật, theo thời gian thực, có khả năng xử lý hàng triệu giao dịch mỗi ngày.
Việc kết nối hệ thống mới cũng làm gia tăng rủi ro an ninh mạng. Trên toàn cầu, ngành giao thông vận tải đã trở thành mục tiêu của khoảng 11% các cuộc tấn công mạng trong năm kết thúc vào tháng 6/2024. Để đối phó, các đơn vị vận hành cần triển khai các biện pháp bảo mật tiên tiến như mã hóa đầu cuối và hệ thống phát hiện mối đe dọa sử dụng AI, nhằm giảm thiểu lỗ hổng và đảm bảo giao dịch an toàn.
Tái định nghĩa giao thông đô thị Đông Nam Á
Tương lai của hệ thống giao thông đô thị ở Đông Nam Á không chỉ là giải bài toán tắc nghẽn, mà là tái định nghĩa trải nghiệm di chuyển của người dân. Trong 5–10 năm tới, chúng ta có thể chứng kiến một hệ sinh thái giao thông thông minh, năng động và thích ứng linh hoạt với nhu cầu luôn thay đổi của người dân và du khách.
Hãy hình dung một ngày mà người dùng có thể di chuyển liền mạch giữa xe buýt, tàu điện và dịch vụ chia sẻ xe – tất cả chỉ với một phương thức thanh toán duy nhất, từ thẻ không tiếp xúc, ví điện tử đến nhận diện khuôn mặt.
Những hệ thống tương lai này sẽ tận dụng công nghệ tiên tiến như AI để dự báo nhu cầu, phân tích dữ liệu theo thời gian thực, tối ưu hóa lộ trình và giảm thiểu độ trễ bằng cách điều chỉnh dịch vụ tức thì.
Cùng với đó, việc tích hợp thanh toán sinh trắc học sẽ mang lại trải nghiệm không tiền mặt và không tiếp xúc – chỉ với một cái quét khuôn mặt hoặc vân tay, người dùng có thể tiếp cận nhiều phương tiện như tàu điện, taxi hay phương tiện tự lái. Công nghệ này không chỉ tăng tính bảo mật mà còn cá nhân hóa trải nghiệm di chuyển.
Tất cả điều này không còn là viễn cảnh xa vời – mà là một tương lai trong tầm tay. Khi dân số đô thị Đông Nam Á tiếp tục tăng, những hệ thống giao thông thông minh sẽ giúp các thành phố mở rộng không chỉ về quy mô mà còn về kết nối. Với mục tiêu hiện đại hóa hệ thống giao thông công cộng vào năm 2030, khu vực có thể hình thành nên các mạng lưới đa phương tiện rộng lớn, vượt khỏi giới hạn thành phố, kết nối đô thị với nông thôn, rút ngắn thời gian di chuyển và mở ra những cơ hội kinh tế mới.
Thông qua đầu tư chiến lược vào công nghệ, hợp tác công – tư và cam kết đổi mới, Đông Nam Á có thể vươn lên trở thành hình mẫu toàn cầu về giao thông đô thị thông minh. Tương lai giao thông của khu vực sẽ được định hình bởi khả năng phát triển không chỉ về lượng mà còn về chất – xây dựng các thành phố linh hoạt, thông minh, có khả năng đáp ứng các biến động về nhu cầu di chuyển, đồng thời cung cấp trải nghiệm di chuyển an toàn, đáng tin cậy và bền vững cho tất cả mọi người.
Nguồn: Mastercard
